‘एन्टिमाइक्रोबियल रेसिस्टेन्स’ (एएमआर) विश्वमा अर्को ठूलो महामारी बन्ने विषयलाई कसैले पनि नकार्न सक्दैन । यो स्वास्थ्य क्षेत्रमा काम गरिरहेका सबै निकाय र व्यक्तिले मानेको तथ्य हो । एन्टिमाइक्रोबियल रेसिस्टेन्स भन्नाले कुनै पनि प्रकारको एन्टिबायोटिक्स, एन्टिभाइरस, एन्टिफंगल तथा एन्टिप्यारासाइटिक औषधिले समयको विकाससँगै जीवाणुहरूले त्यसविरुद्ध प्रतिरोधी क्षमता बनाउनु हो । जसले गर्दा जीवाणुका कारण हुने संक्रमणलाई नियन्त्रण गर्न कठिन हुन्छ, बिरामीको ज्यानै जाने खतरा रहन्छ ।
डब्लूएचओले नै आधुनिक युगमा स्वास्थ्य क्षेत्रको सबैभन्दा ठूलो चुनौतीका रूपमा एएमआर देखापर्ने बताइरहँदा नेपाल पनि त्यसबाट अछुतो छैन । नेपालजस्तो विश्वका धेरै अल्पविकसित देशलाई एएमआर आगामी दिनमा ठूलो चुनौती हुने देखेरै यसको रोकथाम र नियन्त्रणका लागि डब्लूएचओलगायत स्वास्थ्य क्षेत्रमा कार्यरत विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूले विभिन्न प्रयत्न गरिरहेका छन् ।
एएमआर प्राकृतिक विकासको एक अभिन्न अंग भए पनि यसलाई बृहत् बनाउन मानवकै देन छ । डब्लूएचओका अनुसार यसले भयावह रूप लिनुको सबैभन्दा ठूलो कारक मानव, पशु र बोटबिरुवामा अनियन्त्रित रूपमा अत्यधिक एन्टिमाइक्रोबियल (कीटनाशक) को प्रयोग, विभिन्न खोपको अपर्याप्तता, सफा पानीको अभाव, व्यक्तिगत तथा सामुदायिक सरसफाइको कमी, संक्रमण नियन्त्रण गर्ने कमजोर प्रणाली तथा फोहोर व्यवस्थापनको अभाव हो ।
एएमआरसँग सम्बन्धित समस्या सम्बोधन गर्न एक पक्षको मात्रै नभएर बहुपक्षको समन्वय आवश्यक पर्छ । डब्लूएचओले पनि यसका लागि खाद्य एवं कृषि संगठन, विश्व पशु स्वास्थ्य संगठनलगायत विभिन्न सरोकारवाला निकायसँग सहकार्य गरेर कार्यक्रमहरू तय गरेको छ । लानसेटमा २०१९ मा प्रकाशित प्रतिवेदनअनुसार दक्षिण एसियाली राष्ट्रमा प्रतिएक लाख औसतमा ७७ जनाको एएमआरसँग सम्बन्धित कारण र करिब २२ जनाको एन्टिमाक्रोबियल रेसिस्टेन्सकै कारण ज्यान जाने गरेको छ ।
काठमाडौंको बानेश्वरस्थित निजामती कर्मचारी अस्पतालमा कार्यरत सघन उपचार विशेषज्ञ डा. प्रदिप तिवारीका अनुसार नेपालमा पनि पछिल्लो समय एएमआरका कारण गम्भीर भएर अस्पतालको आईसीयूमा भर्ना हुने बिरामीको संख्या बढिरहेको छ । नेपालमा एएमआरकै कारण के कति बिरामी जटिल अवस्थामा पुग्छन् वा मृत्यु हुन्छ भन्ने यकिन तथ्यांक नभए पनि यथोचित अध्ययन गरिएको खण्डमा त्यो उल्लेख्य हुने उनको तर्क छ । ‘नेपालमा एएमआरका कारण वार्षिक कति पीडित हुन्छन् वा मृत्यु नै हुन्छ भन्ने औपचारिक तथ्यांक मैले कतै भेटेको छैन,’ उनले भने, ‘यदि त्यस्तो अध्ययन गर्ने हो भने सो संख्या उल्लेख्य हुन्छ भन्नेमा म विश्वस्त छु ।’
